Ekonomiyle ilgilenenler az çok bilirler. Kaynağına göre üç tür enflasyon vardır. Talep enflasyonu, arz enflasyonu ve yerleşik enflasyon. Fiyat artışlarını bunlardan birinin altına yerleştirerek açıklamak mümkün. Ancak ülkemiz özelinde bence bu üç enflasyon türü dışında bir enflasyon kaynağı daha var ki sanırım henüz literatürde yer almıyor.
AÇ GÖZLÜLÜK ENFLASYONU!
Bunu sizlerle yakın zamanda başımdan geçen bir olay üzerinden paylaşmak istiyorum.
Geçen sabah aracımın yanına gittiğimde arka sağ lastiğinin tamamen indiğini gördüm. İnternet üzerinden bir lastik tamircisi bulup görüştüm. Bin beş yüz lira fiyat verdi tamir etmek için. Anlaştık. Geldi. Lastiği söktü. Bir vida saplanmış. Çıkardı ve yerine dıştan yama lastik fitili koydu. Derken bir vida daha saplandığını gördük ve aynı işlemi bu hasarlı kısım için de yaptı. İş bitti. Anlaştığımız ücreti kendisine hiç pazarlık etmeden takdim ettim. “Abi ikinci fitil için bir şey vermeyecek misin?” dedi. Haliyle şaşırdım. Kendisi benden ikinci fitil için üç yüz lira daha talep etti. Neyse lafı uzatmayayım. Ücreti ödedim.
Eve geçince merak edip bu malzemenin fiyatını araştırdım ve gördüm ki yirmi beş adedi iki yüz doksan beş liraya satılan bir malzeme. Yani tanesi 11,8 lira. Arkadaş benden 11,8 liralık malzeme için üç yüz lira para aldı. Tam 25,4 katı.
Şimdi hepimizin aklındaki sorunun cevabını veriyorum. Bu ülkede ne talep enflasyonu var ne arz enflasyonu var ne de yerleşik enflasyon var.
Bu ülkede düpedüz “AÇGÖZLÜLÜK ENFLASYONU” var. Ekonomik politikalar değişse de hükümetler değişse de sistemler baştan yazılsa da eğer bu tarz fırsatçılık, etik dışı davranışlar toplumun her alanında sıradan hale gelmişse; ne yazık ki hep birlikte enflasyonun gaddar kollarında çırpınıp duruyoruz.
Bu yazıyı, sadece bir lastik tamiri/enflasyon meselesi olarak okumayın. Bu bir kültür sorunu.
Ve bu sorun, ekonomik değil – ahlaki. Bu sorunun çözümü vatandaşlarımız aile içindeki eğitiminden başlayarak okuldaki eğitimine, idari yaptırımlarla kontrolüne değin uzun bir süreçle çözülebilir.
Umarım bir gün çözülebilir.
YORUMLAR