20 Ocak Katliamı Yıl Dönümü Anma ve Tarihi Analizi

Kara Ocak bilinen ve bir çok akademik alanda, halk içinde Kanlı Ocak / 20 Ocak trajedisi 1990 yılının 19 Ocağı 20 Ocağa bağlayan gecesi, saat 23:30'da, SSCB-nin Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti Başkanlığı Kararnamesi uyarınca, Sovyetler Birliği askeri birlikleri sivil halka ateş açmaya başladı. Olayın iki ay öncesin SSCB-nin Azerbaycan’ın başkenti "Bakü şehrinde olağanüstü hal ilan etmiştir. Buradaki amaç Azerbaycanın SSCB-den ayrılması için Azerbaycanlı siyasi muhalefet temsilcilerinin düzenlediği kitlesel sessiz mitingleri önlemek ve halkı sustturmak amacı taşımaktaydı. Nitekim Mihail Garbaçov yönetimindeki Sovyetler Birliği, SSCB Anayasasının 14. maddesinin 119. maddesinin rehberliğinde Bakü şehrine asker birlikleri 1989 yılının son çeyreğinde gönderdiler. SSCB-nin dağılması durumu ve SSCB içindeki istikrarsızlıl döneminde Ermenistanın Azerbaycan bölgesi Karabağ'a ilişkin toprak anlaşmasızlığı neticesinde Garbaçov orduyu ve askeri lojistikayı Bakü’nün merkezi Azatlık meydanında uzun süre sessizce bekletti . Bu durum ve Karabağdaki Ermenistan çetelerinin bölgedeki Azerbaycanlı yerli sivil halka karşı katliamlarının ardı kesilmeden haberleri ve Azerbaycanlılara karşı etnofobinin tezahürleri de dahil olmak üzere kontrol edilemeyen durumlara yol açmış ve Azerbaycan halkı bağımsızlık için meydanlarda 3 aydan fazladır geceleri dahil istiklal yolu için nöbet tutmaktaydı . Temmuz 1989' yılında Azerbaycan Halk Cephesi siyasi partisi, Azerbaycan milli hareketinin başına geçerek Bakü'de komünist hükümete karşı sessiz mitingler ve gösteriler başlatmasının ardından 1990 yılının Ocak ayına kadar süren  zaman  aralığında Ermeniler Karabağdaki Azerbaycanlıları göçe mecbur bırakmaya ve taciz, tecavüzlerine devam etmekteydi. Azerbaycan SSR Bakanlar Kurulu Başkanı Ayaz Mutallibov'un 25 Aralık 1989'da kendisinin kaleme aldığı anılarına göre, Azerbaycan Cumhuriyeti Komünist Partisi Merkez Komitesinin ilk sekreteri Abdurahman Vazirov onu aradı. : "Bir felaketin yaklaştığını ve Moskova'dan yardım istememiz gerektiğini söyledi. İçişleri Bakanlığı'nın kaskları ve coplarıyla donatılmış kendi iç birliklerimiz yoktu. Sadece Moskova'dan gelen emirlere uydular. İçişleri Bakanlığı ve Bakanlar Kurulu'ndan asker göndermelerini istedik, aksi takdirde büyük bir felaket yaşanabilir". SSCB Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov ve Savunma Bakanı Dmitri Yazov, Azerbaycan bağımsızlık hareketinin Sovyet Azerbaycan hükümetini devirmeye yönelik girişimlerini önlemek için sıkıyönetim yasasının gerekli olduğunu savundu. Sovyet birlikleri gelmeden önce Halk Cephesi zaten ülkenin bazı bölgelerini kontrol ediyordu. SSCB tarafından Azerbaycan’da OHAL ilan edilmeden önce 82 kişi hayatını kaybetmiş, 21 kişi de yaralanmıştı. 19 Ocak'ta ve takip eden günlerde olağanüstü hal ilan edilmesinin ardından 21 kişi daha hayatını kaybetti. 19 Ocağı 20 Ocağa Bağlayan 1990 yılı gecesi Rus ordusu Azerbaycanda Kanlı Ocak Faciasını gerçekleştirdi. 5 Ocak'ta Neftçala'da ve 26 Ocak'ta Lenkeran'da olmak üzere olağanüstü hal ilan edilmeyen bölgelerde 8 kişi daha hayatını kaybetti.


Sovyet Ordusu birliklerinin Bakü ve Azerbaycan bölgelerine yasa dışı girişi ve sınırları ihlal ederek katliamı  sonucu 131 kişi ölmüş, 400 kişi tutuklanmış, 744 kişi yaralanmış, 4 kişinin halen yaşayıp yaşamadığını belirten resmî bir bilgi elde edilememiştir. SSCB-i Askerlerinin Kalaşnikof ve uzun çaplı otomatik  silahları ile açtığı ateş sonucu 200 ev ve apartman, 80 adet otomobil, ambulanslar, devlet ve özel mülk kullanılamaz hale geldi. Ölenler arasında kadınlar, çocuklar ve yaşlılar, Acil Durumlar Bakanlığı çalışanları, sağlı bakanlığı personelleri, profesörler, öğretmenlet ve polisler de yer alıyor.


Azerbaycan’da 1990'da Sovyetler Birliği Ordusunun Sivilleri Katlettiği "20 Ocak Bakü Katliamının” acı anısı, aradan geçen 34 .Yılına rağmen  tanıkların ve Azerbaycan halkının hafızasında tazeliğini korkuyor.



KİAMP-Karabakh is Azerbaijan Milli Platformu T.C Genel Koordinatörlüğü olarak 20 Ocak Katliamının 34. Yıl anım gününde tanların önüne silahsız halde çıkarak vatanını savunarak hayatını kaybeden aziz şehitlerimizi saygıyla, rahmetle ve minnetle anıyoruz.

Saygılarımla: 
KİAMP-Karabakh is Azerbaijan Milli Platformu T.C Genel Koordinatörü Dr. Elvin ABDURAHMANLI